Thời gian làm việc của công nhân vệ sinh bắt đầu từ cuối ngày hôm trước đến sáng hôm sau. Đây cũng là khoảng thời gian tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, nguy hiểm.

Chúng tôi theo chân chị Phan Thị Thủy, công nhân (CN) Công ty Dịch vụ Công ích quận Thủ Đức - TPHCM) đi thu gom rác thải trên đường Võ Văn Ngân (quận Thủ Đức). Đã hơn 22 giờ, chị Thủy đang lúi húi hốt rác thì bất ngờ một chiếc xe máy phóng ào đến. Trên xe là một thanh niên không đội mũ bảo hiểm và lạng lách, đánh võng. Chị Thủy vội nhảy lên vỉa hè. Lát sau, định thần lại, chị lắc đầu: “Ai mà yếu tim, làm nghề này dễ chết sớm. Dù mình có mặc áo phản quang nhưng họ chạy bạt mạng, có dòm ngó gì đâu. Nếu không may là xui xẻo như chị Ngà...”.

Rủi ro, nguy hiểm

Chị Đoàn Thị Thanh Ngà là đồng nghiệp của chị Thủy. Tối 26-11 vừa qua, khi đang quét rác trên đường Tô Vĩnh Diện, chị Ngà chẳng may bị xe của lực lượng công an truy đuổi bọn trộm tông phải. Tai nạn xảy ra đã hơn 1 tháng nhưng khi kể lại, chị Ngà vẫn còn hoảng sợ: “Đêm ấy, tôi chỉ kịp nghe tiếng xe lao vào mình chứ chẳng kịp quay lại nhìn. Cú tông khiến tôi bị ngã đập đầu, bất tỉnh”.

Công nhân Công ty Dịch vụ Công ích quận 6 làm việc trên đại lộ Võ Văn Kiệt (TPHCM)

Ảnh: THANH NGA

Bác sĩ ở Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết chị Ngà bị thương phần mềm ở tay phải và chấn thương sọ não. Sau tai nạn, chị đâm sợ công việc mà mình đã gắn bó nhiều năm nay. Thậm chí, giờ đây, mỗi lần ngồi xe máy cho chồng chở đi tái khám, chị cứ bồn chồn trong dạ.

Do đặc thù công việc, thời gian làm việc của CN vệ sinh bắt đầu từ cuối ngày hôm trước đến sáng hôm sau. Đây cũng là khoảng thời gian tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, nguy hiểm. Chị Phan Thị Thủy cho biết chị đã làm nghề quét rác hơn 10 năm và phụ trách đường Võ Văn Ngân được 2 năm nay. Chị kể: “Đây là đoạn đường đông xe cộ và cũng là nơi  bọn “quái xế” trên xa lộ Hà Nội khoái lủi vào để chạy trốn cảnh sát giao thông. Những người này rất liều mạng, chẳng kể gì người đi đường, cứ nhắm mắt nhắm mũi phóng ào ào. Có lần nghe tiếng xe, tôi nhanh chân nhảy lên vỉa hè để tránh nhưng rồi lại bị vấp té, mình mẩy sưng tím, đau nhức cả tháng”.

Vừa làm vừa... ngóng!

Trên đường Võ Văn Kiệt, đoạn ngang qua quận 6 - TPHCM, chúng tôi thấy càng về khuya đường càng vắng thì xe cộ lại mặc sức rồ ga, phóng nhanh. Chịu trách nhiệm quét phần đường này là các CN vệ sinh thuộc tổ 1 (gồm 3 người) của Công ty Dịch vụ Công ích quận 6. Công việc của tổ bắt đầu lúc 23 giờ. Họ chuẩn bị đầy đủ đèn hiệu, mũ bảo hộ, áo dạ quang, găng tay, khẩu trang. Đã có sự phân công từ trước nên ra đến nơi, mọi người tranh thủ vào việc của mình. Một chị quét sát vỉa hè, 2 người còn lại quét cặp hai bên con lươn nằm giữa làn đường dành cho xe máy và ô tô, xe tải.

Phút nghỉ tay của các công nhân Công ty Dịch vụ Công ích quận 10

Ảnh: HỒNG NHUNG

Dù là giữa đêm, đường vắng nhưng vừa làm việc chị Lê Thị Chơn vừa dáo dác ngó trước sau, hễ nghe tiếng pô xe nẹt gần là chị nhảy lên con lươn để tránh. Trong khoảng hơn 1 giờ quan sát, chúng tôi thấy chị phải nhảy lên, nhảy xuống hơn chục lần! “Ngán nhất là những ngày cuối tuần hoặc những mùa bóng đá; cứ tầm 2-3 giờ sáng là đoạn đường này trở thành nơi tụ tập “đi bão” hoặc đua xe trái phép của các cô cậu liều mạng.

Tiếng xe gầm rú đinh tai nhức óc và phóng ào ào như dông bão khiến chúng tôi sợ đến nỗi không ai dám làm việc. Phải chờ tới khi “bão” tan, đường im ắng trở lại, chúng tôi mới dám quét tiếp. Kinh nghiệm 26 năm làm CN quét rác của tôi là phải hết sức cảnh giác và không được liều” - chị Chơn cho biết.

Chị Nguyễn Thị Bích Vân, cùng tổ với chị Chơn, chia sẻ: “Tốt nhất là luyện cho mình đôi tai thật nhạy, nghe tiếng pô xe từ xa là “nhắm chừng” được tốc độ xe đang lao tới để tránh. Phải vừa quét vừa lắng nghe. Hễ có tiếng rồ ga là cứ nhảy lên con lươn tránh trước cái đã”.

Rất sợ dân say xỉn

Đối với CN vệ sinh, các “đệ tử lưu linh” là nỗi ám ảnh còn lớn hơn cả đua xe hay cướp giật. Trong một cuộc đua xe hay bão đêm, họ có thể nghe tiếng động cơ xe từ xa để tránh nhưng họ lại không thể đề phòng tình huống bất ngờ do những tài xế say rượu gây ra.

Hơn 20 năm trong nghề, chị Nguyễn Thị Bích Vân gặp khá nhiều trường hợp dở khóc dở cười với các tay say rượu. Mới đây, khi đang lui cui hốt rác, chị nghe sau lưng có tiếng xe ngã, rồi tiếng chửi rủa vang lên. Quay lại, chị thấy một người đàn ông đang loạng choạng tìm cách dựng chiếc xe gắn máy. Nhưng dựng hoài không nổi, bực dọc, gã say quay qua mắng chị xối xả. Chị Vân vừa cười vừa kể: “Hắn bảo tôi tối rồi thì về nhà ngủ với chồng đi, quét quét cái gì… Tôi vừa bực mình vừa mắc cười”.

Chị Chơn cũng từng bị một đám thanh niên say xỉn hành hung. Trước đây, khi đoạn đường Võ Văn Kiệt còn đang xây dang dở thì an ninh rất tệ. Có lần chị đang quét rác thì bị một nhóm thanh niên phá rối, trèo lên xe rác đập phá. Sợ quá, chị tri hô tìm người giúp thì bị chúng đuổi đánh. “Cũng may, lúc đó có đội dân phòng đến giúp nên tôi chỉ bị bầm đôi chỗ. Đến nay, an ninh đã tốt hơn nhưng vẫn còn một đoạn không có đèn đường. Để an toàn, mỗi khi đến đoạn đó là cả tổ lại làm gần nhau” - chị Chơn kể.

Cần có chính sách chăm lo cụ thể hơn nữa

Ông Huỳnh Ngọc Thanh, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Dịch vụ Công ích quận 6, cho biết để giảm thiểu rủi ro cho CN, ngoài việc tăng cường bảo hộ lao động, công ty còn phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền, hướng dẫn CN các biện pháp xử lý tình huống khi gặp cướp giật; cung cấp các số điện thoại khẩn cấp cho CN. Ông Thanh cũng mong muốn Nhà nước cần có chính sách cụ thể hơn nữa để chăm lo cho CN vệ sinh bị tai nạn lao động, cung cấp biển báo, trang bị xe rác chuyên dụng trên những tuyến đường “nóng”.

Những tai nạn đau lòng

Bị tai nạn mất một phần thân thể, mất sức lao động, thậm chí mất cả mạng sống, là những chuyện công nhân vệ sinh đối mặt

Ông Nguyễn Minh Thông, Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty TNHH một thành viên Dịch vụ Công ích quận 10 - TPHCM, cho biết từ năm 2008 đến nay, đã có 6 vụ tai nạn lao động xảy ra cho các công nhân (CN) vệ sinh của công ty. Trong đó, một trường hợp đã tử vong, các trường hợp còn lại đều bị thương tật, để lại di chứng ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe, việc làm của CN...

Đã nghèo còn mắc eo

Do công việc nặng nhọc lại phải làm đêm ở ngoài đường, xe cộ qua lại đông đúc nên bị rủi ro, tai nạn đối với CN vệ sinh là khó tránh. Chị Phạm Thị Dung, 43 tuổi, CN tổ quét đường Công ty Dịch vụ Công ích quận 10, không thể nào quên vụ tai nạn mới đây suýt cướp đi bàn tay của mình.

Chị Dung cho biết trong lúc bê chiếc bàn người dân vứt bỏ lên thùng rác, chị bị chiếc bàn đè dập bàn tay trái. “Nó quá nặng, thùng rác lại cao, sức tôi không kham nổi nhưng vẫn cố làm nên mới bị tai nạn. Sau đó, vì tiếc tiền, lại sợ mất ngày công nên tôi tự chữa trị. Sau một tuần, bàn tay bị sưng tấy, tôi phải đến bệnh viện kiểm tra, bác sĩ thông báo vết thương bị nhiễm trùng, phải phẫu thuật gấp nếu không sẽ cưa bỏ bàn tay.

Vậy là tôi phải nghỉ làm gần một tháng để điều trị” - chị Dung kể. Nhờ có bảo hiểm nên chị chỉ phải trả hơn 5 triệu đồng viện phí. Nhưng số tiền đó là cả một vấn đề lớn đối với gia đình chị. “Chồng tôi bị bệnh nan y, con gái nhỏ đang đi học; tiền thuốc cho chồng, tiền ăn học của con và sinh hoạt phí của gia đình đều trông chờ vào đồng lương của tôi”. Chị Dung nói và đưa cho tôi xem bàn tay trái không còn linh hoạt như xưa.

Sau khi bị tai nạn lao động, chị Phạm Thị Dung làm việc khó khăn hơn. Ảnh: HỒNG NHUNG

Cùng làm chung  tổ vận chuyển rác với chị Dung, ông Nguyễn Anh Đào cũng gặp tai nạn suýt mất bàn tay. Trong lúc xử lý rác thải, ông sơ ý nên bị giàn nâng của máy nâng rác đè vào tay trái. Ngay sau khi sự cố xảy ra, ông được đồng nghiệp đưa vào bệnh viện cấp cứu. Do bị gãy xương mu bàn tay nên ông phải nằm viện gần 20 ngày.

Trước khi xuất viện, nhìn vào hóa đơn, ông không tin nổi vào mắt mình. Trừ phần bảo hiểm chi trả, ông phải tốn hơn 15 triệu đồng. “Vợ chồng đều là CN vệ sinh nên số tiền quá lớn đối với tôi. Nhờ đồng nghiệp hỗ trợ nên gia đình tôi mới trả được khoản tiền trên” - ông Đào tâm sự. Sau tai nạn, tay ông thường xuyên bị đau nhức, không bê vác được đồ nặng.

Mất đi mạng sống

Đến bây giờ, bà Huỳnh Thị Huệ vẫn chưa khỏi bàng hoàng sau sự ra đi đột ngột của chồng - ông Nguyễn Trọng Ngà, CN vệ sinh ở tuyến đường Ngô Gia Tự (quận 10). Bà Huệ kể năm 2011, trong lúc làm ca đêm, ông Ngà bị 2 thanh niên say rượu đi xe máy đâm phải. “Khi nhìn thấy chiếc xe máy đang đánh võng, lạng lách trên đường, ông xã tôi đã nhanh chân chạy lên vỉa hè để tránh nhưng không ngờ 2 thanh niên đó cũng phóng lên vỉa hè và đâm thẳng vào ông rồi bỏ trốn” - bà Huệ kể.

Sau khi tai nạn xảy ra, chồng bà được đồng nghiệp đưa ngay vào bệnh viện, bác sĩ kết luận ông bị rạn sườn, gãy chân, phải phẫu thuật. Hơn 2 tháng điều trị, sức khỏe của ông giảm sút nghiêm trọng. Khi về nhà, bệnh tình của ông ngày một xấu. Bà đã đưa chồng đi khám ở nhiều bệnh viện nhưng sau 8 tháng điều trị, trải qua 4 lần phẫu thuật, ông Ngà đã qua đời.  Ba năm trước, chính bà Huệ cũng bị ô tô đâm phải trong lúc đang làm việc dẫn đến thương tật ở tay. “Biết là làm công việc này cực khổ, nguy hiểm đến tính mạng nhưng vì miếng cơm manh áo mình phải làm” - bà Huệ tâm sự.

Những vụ tai nạn dẫn đến cái chết thương tâm trong lúc đang làm việc như trường hợp của ông Ngà không phải là hiếm. Cách đây không lâu, trong lúc cùng các đồng nghiệp khiêng rác lên xe, anh Đặng Ngọc Sang (SN 1984, ngụ quận Bình Tân) bất ngờ bị một mảnh kính từ trên xe rơi trúng người. Tai nạn làm anh Sang bị đứt động mạch chủ đùi phải và chết trên đường đi cấp cứu.

Một CN Công ty Dịch vụ Công ích quận 4 kể lại cái chết của một đồng nghiệp mấy năm trước do bị cuốn vào xe ép rác và ngậm ngùi: “Chỉ cần sơ sẩy một chút thì có thể mất mạng như chơi. Mặc dù vậy, đôi khi chúng tôi cũng không tuân thủ đầy đủ các quy định về an toàn lao động, vẫn làm việc trong khu vực máy xúc hoạt động hoặc nhiều người còn có thói quen đu hai bên khi xe đang di chuyển nên rất dễ xảy ra tai nạn. Nhưng biết làm sao được, anh em chúng tôi đa số có học hành gì đâu mà mong kiếm được công việc nhẹ nhàng, sạch sẽ hơn!”.

Nguy cơ nhiễm HIV/AIDS

Theo ông Nguyễn Văn Quang, Phó Giám đốc Trung tâm Công tác xã hội Công đoàn TPHCM, ngoài những CN trực thuộc sự quản lý của công ty dịch vụ công ích các quận, huyện, một bộ phận CN quét đường tự do không được trang bị bảo hộ lao động thường xuyên gặp phải trường hợp bị dính máu từ bơm kim tiêm trong quá trình dọn rác, quét đường. Ông Quang cho biết: “Ngoài việc không có bảo hộ lao động, những CN nói trên còn không được trang bị kiến thức về HIV/AIDS nên không biết làm gì khi nhặt phải bơm kim tiêm, thường để máu ở bơm kim tiêm dính vào cơ thể nên nguy cơ nhiễm HIV/AIDS là rất cao”. “Từ đầu năm 2012 đến nay, Trung tâm Công tác xã hội Công đoàn TP đã tư vấn cho 8 trường hợp CN vệ sinh bị nghi ngờ nhiễm HIV/AIDS” - ông Quang cho biết thêm.

NHÓM PHÓNG VIÊN

THANH NGA - HỒNG NHUNG - THANH NHÀN

Theo nld.com.vn