I. KHÁI LƯỢC VỀ LỊCH SỬ VÀ CUỘC ĐỜI ĐỒNG CHÍ NGUYỄN ĐỨC CẢNH

1. Quê hương

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, người con ưu tú của quê hương Thái Bình giàu truyền thống yêu nước và cách mạng.

Từ năm 40 đầu công nguyên, Thái Bình đă có đội nghĩa quân và nữ tướng Bát Nàn, theo cờ khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, đánh quân xâm lược Đông Hán. Từ đó về sau, đất nước trải qua các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống, Nguyên, Minh, Thanh…, thời kỳ nào, người dân Thái Bình cũng hăng hái tham gia và lập nhiều chiến công. Đầu thế kỷ XVIII, triều đình phong kiến Lê -Trịnh suy tàn, khởi nghĩa của nông dân nổ ra ở khắp nơi, tiêu biểu là khởi nghĩa ở Thái Bình của nghĩa quân Hoàng Công Chất, Phan Bá Vành...Thực dân Pháp xâm lược nước ta, người dân Thái Bình dưới sự chỉ huy của những sĩ phu yêu nước như Đề Hiện, Bang Tốn, Đốc Nhưỡng, Nguyễn Mậu Kiến, Nguyễn Thái Phúc, Phạm Huy Quang, Đốc Đen, Lănh Hoan, Lănh Nhàn, Doãn Khuê, Lãnh Bí…đứng lên chống thực dân Pháp và phong kiến tay sai. Tỉnh Thái Binh thành lập ngày 21 tháng 3 năm 1890, với âm mưu của thực dân Pháp nhằm thiết lập bộ máy thống trị đàn áp phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Thái Bình nhưng phong trào vẫn tiếp diễn ra mạnh mẽ. Đầu thế kỷ XX, tham gia và trở thành những nhân vật xuất sắc của phong trào Đông Du, phong trào Đông kinh nghĩa thục Thái B́nh có thủ khoa Phạm Tư Trực, Hoàng giáp Đào Nguyên Phổ, Cả Cương, Ấm Đoan. Nhân dân Thái B́nh có truyền thống cần cù trong lao động sản xuất, dũng cảm, kiên cường trong đấu tranh với thiên nhiên, giàu truyền thống văn hoá và hiếu học. Thái B́nh có 115 vị đỗ đại khoa các triều đại phong kiến từ Phó bảng đến Trạng nguyên, trong đó có những trạng nguyên nổi tiếng như Khiếu Đình Tuân, Phạm Đôn Lễ, Lê Quí Đôn, Đỗ Lư Khiêm…

Truyền thống lịch sử, văn hóa của quê hương đã nuôi dưỡng tinh thần, khí phách cho những người cộng sản như đồng chí Nguyễn Đức Cảnh.

Cách mạng Tháng Mười Nga thành công, chủ nghĩa Mác-Lênin như luồng gió mới thổi bùng lên phong trào cách mạng trong cả nước. Những hạt giống cộng sản đầu tiên đă sớm nảy mầm trên mảnh đất Thái B́nh. Các đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Nguyễn Danh Đới, Nguyễn Công Thu, Vũ Trọng…đă tham gia lớp huấn luyện do đồng chí Nguyễn Ái Quốc tổ chức tại Quảng Châu (Trung Quốc). Đầu năm 1927, hai chi bộ “Thanh niên” đầu tiên của Thái B́nh ra đời là chi bộ Minh Thành (thị xă) và chi bộ Tŕnh Phố (Kiến Xương). Đầu năm 1928, Ban Tỉnh bộ Thái B́nh được thành lập. Cuối tháng 6 năm 1929, Đảng bộ Thái B́nh được thành lập.

Dưới sự lănh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phát huy truyền thống quê hương, tiếp nối xứng đáng sự nghiệp vẻ vang của các nhà cách mạng tiền bối, Đảng bộ Thái B́nh đă lănh đạo nhân dân Thái B́nh giành nhiều thành tựu trong các chặng đường lịch sử của đất nước.

Năm 1930, phong trào đấu tranh của nhân dân Thái B́nh nổ ra liên tiếp, tiêu biểu là hai cuộc đấu tranh của nông dân Tiên Hưng-Duyên Hà ngày 1/5/1930, mở đầu phong trào đấu tranh cách mạng của nông dân cả nước. Ngày 14/10/1930 nông dân huyện Tiền Hải nổi dậy đấu tranh, hưởng ứng cao trào Xô viết-Nghệ Tĩnh. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, Thái B́nh là một trong những tỉnh giành chính quyền sớm nhất. Tháng 2/1950, thực dân Pháp tiến đánh Thái B́nh, Đảng bộ Thái B́nh lănh đạo nhân dân đấu tranh kiên cường với kẻ thù, giữ đất, giữ làng, giành chính quyền và giải phóng tỉnh tháng 6/1954. Tham gia cùng cả nước kháng chiến chống Pháp, hàng vạn thanh niên Thái B́nh đă lên đường nhập ngũ, hàng vạn tấn lương thực đă kịp thời chi viện cho chiến trường Điện Biên Phủ. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Thái B́nh chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến với tinh thần “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Đất nước thống nhất và thực hiện công cuộc đổi mới, Đảng  bộ Thái B́nh lănh đạo nhân dân trong tỉnh khắc phục khó khăn, giành nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xă hội.

2. Gia đình

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, sinh ngày 2 tháng 2 năm 1908 tại làng Diêm Điền, tổng Hộ Đội, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái B́nh, trong một gia đ́nh nhà nho  giàu truyền thống yêu nước.

Cụ Nguyễn Đức Tiết, thân sinh của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, thi đậu cử nhân năm 1888. Vốn là người giàu tinh thần yêu nước, khảng khái, cụ Nguyễn Đức Tiết bất b́nh trước sự hèn nhát của Triều đ́nh nhà Nguyễn, sau khi đỗ đạt đă từ chối không ra làm quan, về quê dạy học. Thời gian này, Tạ Quang Hiện, nguyên là Hiệp Trấn Kinh Bắc, chống lại hành động bán nước của triều đ́nh, từ quan, về quê chiêu mộ nghĩa quân, lập căn cứ chống Pháp. Cụ Cử Tiết hăng hái tham gia cuộc khởi nghĩa do Tạ đề đốc (Đề Hẹn) đứng đầu. Cụ Cử là người có học vấn và uy tín nên được Tạ Quang Hiện giao cho nhiệm vụ chiêu mộ hào kiệt trong vùng. Sau khi cuộc khởi nghĩa thất bại, Cụ Cử Tiết trở về làng dạy học. Học tṛ của cụ rất đông, nhiều người đă đỗ Nhất, Nhị trường, nhưng theo chí của thầy, không ra làm quan.

Cụ Trần Thị Thuỳ, thân mẫu đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, người làng Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, tỉnh Hải Dương (năm 1952, Vĩnh Bảo sát nhập vào tỉnh Kiến An). Đây là vùng đất nổi tiếng kinh kỳ về truyền thống hiếu học, truyền thống nhiều người đỗ đạt làm quan. Phụ nữ làng Cổ Am đảm đang, chăm chỉ, thương chồng, yêu con. Họ Trần của cụ Thuỳ lớn nhất làng, nhiều người có học vấn, đỗ đạt cao.

Cụ Cử Tiết sinh được bốn người con, đó là: Nguyễn Đức Phúc, Nguyễn Thị Lộc, Nguyễn Đức Cảnh và Trần Thị Thừa. Năm lên bảy tuổi, sau khi cha mất, Nguyễn Đức Cảnh được Nguyễn Đạo Quán và Trần Mỹ, bạn học của cha, là tri phủ, nhận làm con nuôi và cho đi học. Nguyễn Đức Cảnh sớm tỏ ra là người có chí, thông minh, được thầy giáo qúy mến và bạn bè nể trọng.

3. Thời niên thiếu

Học hết tiểu học ở thị xă Thái B́nh, Nguyễn Đức Cảnh sang học trường Thành chung, Nam Định. Ở đây, Nguyễn Đức Cảnh có điều kiện hiểu thêm thực trạng xă hội đương thời và có thiện cảm, gần gũi với những người bị áp bức bất công. Nguyễn Đức Cảnh kết bạn với những thanh niên yêu nước như Nguyễn Danh Đới, Đặng Xuân Khu (Trường Chinh), Nguyễn Văn Năng, Đặng Xuân Thiều…Nguyễn Đức Cảnh và các bạn rất say sưa t́m hiểu và kính trọng những hoạt động chống Pháp của các cụ Phan Đ́nh Phùng, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh…

Cuối năm 1925 đầu năm 1926, cả nước dấy lên phong trào đ̣i thả cụ Phan Bội Châu và tổ chức làm lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh. Ở Nam Định, Ban tổ chức lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh do các cụ nhà nho đứng ra tiến hành, lực lượng ṇng cốt tham gia bao gồm công nhân và học sinh. Tham gia Ban lănh đạo băi khoá của học sinh hưởng ứng lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh có: Nguyễn Đức Cảnh, Đặng Xuân Khu và Nguyễn Khắc Lượng.

Nguyễn Đức Cảnh c̣n cùng một số học sinh đi diễn kịch ở thành phố Nam Định và thị xă Thái B́nh, lấy tiền giúp đỡ đồng bào bị lụt. Sau hoạt động tham gia băi khóa, Nguyễn Đức Cảnh bị đuổi học. Nguyễn Đức Cảnh lên Hà Nội kiếm việc làm, tự nuôi sống ḿnh và t́m đường đến với cách mạng. Nguyễn Đức Cảnh xin vào làm thư kư cho hiệu ảnh, dạy học và gia nhập hàng ngũ công nhân bằng cách trực tiếp lao động làm thợ sắp chữ ở nhà in Mạc Đ́nh Tư (sau này là nhà in Lê Văn Tân).

4. Cuộc đời cách mạng

Năm 1927, khi c̣n là thợ sắp chữ ở nhà in Lê Văn Tân, là một thanh niên yêu nước đang khát khao đi t́m lư tưởng, Nguyễn Đức Cảnh đă t́m đến và gia nhập nhóm “Nam Đồng thư xă”, tổ chức này sau phát triển thành tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng. Tháng 9 năm 1927, Nguyễn Đức Cảnh và Lư Hồng Nhật sang Quảng Châu (Trung Quốc), gặp Tổng bộ “Thanh niên” để thực thi nhiệm vụ mà Quốc dân đảng giao cho. Đến Quảng Châu, Nguyễn Đức Cảnh và Lư Hồng Nhật không gặp được đồng chí Nguyễn Ái Quốc nhưng vẫn kịp dự lớp học chính trị của Tổng bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng do Hồ Tùng Mậu huấn luyện. Qua học tập, cả hai đều dứt khoát ly khai tổ chức Quốc dân đảng, tự nguyện gia nhập Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, chuyển từ lập trường Quốc dân đảng sang lập trường Cộng sản. Đây là bước ngoặt quyết định trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Nguyễn Đức Cảnh.

Tháng 2/1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Kỳ bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng cử làm Bí thư Tỉnh bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng Hải Pḥng, sau đó được cử làm Ủy viên Ban Chấp hành Kỳ bộ và Bí thư Khu bộ Hải Pḥng gồm (Hải Pḥng, Kiến An và vùng mỏ Quảng Ninh).

Ngày 28/9/1928, lần đầu tiên tại Hội nghị Kỳ bộ Hội thanh niên cách mạng Bắc kỳ tại một địa điểm ở chợ Hôm (Hà Nội), vấn đề đưa cán bộ đi ”vô sản hoá” được đặt ra và được coi là biện pháp thích hợp để tuyên truyền giáo dục quần chúng, xây dựng tổ chức cách mạng trong công nhân. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và đồng chí Ngô Gia Tự đă đề xuất nhiều ư kiến xác đáng về chủ trương này.

Ngày 17/6/1929, tại ngôi nhà 312 phố Khâm Thiên (Hà Nội), Đông Dương Cộng sản đảng được thành lập. Ban Chấp hành Trung ương lâm thời do đồng chí Ngô Gia Tự làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Ủy viên.

Ngày 28/7/1929, thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương lâm thời về công tác công vận, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă triệu tập Đại hội đại biểu công nhân các tỉnh Bắc kỳ tại 15 Hàng Nón (Hà Nội). Đại hội đă định ra nhiệm vụ mới cho phong trào công nhân và thành lập Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được cử làm Hội trưởng lâm thời. Tháng 12/1929, đồng chí Nguyễn Đức cảnh triệu tập Hội nghị Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ, quyết định thống nhất các Tổng Công hội địa phương lên Xứ và bầu Ban Chấp hành chính thức. Tại Hội nghị này, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă đề cử đồng chí Trần Văn Lan làm Hội trưởng.

Tháng 8/1929, Đảng bộ Đông Dương Cộng sản đảng Hải Pḥng thành lập. Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời gồm ba đồng chí, do cấp trên chỉ định: đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Bí thư, đồng chí Hoàng Văn Đoài và Nguyễn Hữu Căn làm Uỷ viên.

Ngày 3 tháng 2 năm 1930, tại một địa điểm ở Cửu Long (Trung Quốc) đă diễn ra Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, dưới sự chủ tŕ của đồng chí Nguyễn Ái Quốc. Tháng 2/1930, các đồng chí: Nguyễn Đức Cảnh, Trịnh Đ́nh Cửu... triệu tập Hội nghị tại số nhà 42 Hàng Thiếc (Hà Nội) bàn triển khai Nghị quyết Hội nghị Cửu Long và Chỉ thị của lănh tụ Nguyễn Ái Quốc, đồng thời cử ra Ban Chấp hành lâm thời. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được giới thiệu vào Trung ương nhưng đă đề cử đồng chí Trần Văn Lan.

Tháng 5/1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương cử làm Bí thư Xứ ủy Bắc kỳ.

Cuối tháng 10/1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương cử vào tham gia Xứ ủy Trung kỳ. Hội nghị toàn thể Xứ ủy đă bầu đồng chí vào Ban Thường vụ Xứ ủy và phân công phụ trách công tác tuyên huấn.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị địch bắt tại Vinh, bị giam ở nhà tù Hoả Ḷ (Hà Nội). Trong nhà tù đế quốc, đồng chí vẫn tích cực hoạt động cách mạng.

Ngày 31/7/1932, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị kẻ địch xử chém tại Hải Pḥng cùng đồng chí Hồ Ngọc Lân, khi đồng chí 24 tuổi.

II. ĐỒNG CHÍ NGUYỄN ĐỨC CẢNH LÀ MỘT TRONG NHỮNG LÃNH TỤ XUẤT SẮC CỦA ĐẢNG TA, LÀ HỌC TRÒ XUẤT SẮC CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VĨ ĐẠI

1. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đóng góp tích cực vào việc thành lập Đảng

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh tham gia thành lập tổ chức tiền thân của Đảng. Từ cuối năm 1928 sang đầu năm 1929, do kết quả hoạt động của các tổ chức Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, phong trào đấu tranh của công nhân, nông dân phát triển mạnh mẽ, t́nh thế cách mạng lúc này đang đặt ra những nhiệm vụ nặng nề đ̣i hỏi phải có một tổ chức cao hơn, đó là Đảng Cộng sản để lănh đạo phong trào đấu tranh.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và một số người khác trong "Thanh niên" đă kịp thời nhận thức được đ̣i hỏi khách quan của phong trào. Các đồng chí quyết tâm thành lập một chính đảng của giai cấp công nhân, làm đội tiên phong giai cấp, đủ sức lănh đạo và đáp ứng những yêu cầu của phong trào cách mạng. Để thực hiện quyết định quan trọng đó, Nguyễn Đức Cảnh, Ngô Gia Tự đă tích cực vận động cho việc thành lập Đảng Cộng sản.

Đầu tháng 3/1929, tại số nhà 5D phố Hàm Long (Hà Nội), chi bộ cộng sản gồm 7 người: Nguyễn Đức Cảnh, Ngô Gia Tự, Trịnh Đ́nh Cửu, Trần Văn Cung, Đỗ Ngọc Du, Dương Hạc Đính và Nguyễn Tuân được thành lập. Đây là chi bộ cộng sản đầu tiên ở nước ta, đóng vai tṛ ṇng cốt cho việc chuẩn bị thành lập Đông Dương Cộng sản đảng. Ngay sau khi thành lập chi bộ Hàm Long, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và đồng chí Ngô Gia Tự khẩn trương chỉ đạo việc chuẩn bị thành lập Đảng.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là một trong những người tham gia sáng lập Đông Dương Cộng sản Đảng. Với danh nghĩa Kỳ bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, ngày 28, 29 tháng 3 năm 1929, chi bộ Hàm Long triệu tập Đại hội đại biểu toàn xứ Bắc kỳ. Trong đại hội này, các đại biểu tán thành việc thành lập Đảng Cộng sản và cử 4 đại biểu dự Đại hội "Thanh niên'' toàn quốc do Tổng bộ triệu tập. Các đồng chí trong đoàn đại biểu được giao nhiệm vụ đề xuất và đấu tranh cho việc thành lập Đảng Cộng sản ở Đại hội "Thanh niên" toàn quốc. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và đồng chí Trịnh Đ́nh Cửu được phân công dự thảo Tuyên ngôn, Chính cương, Điều lệ chuẩn bị thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng.

Ngày 1 tháng 5 năm 1929, Đại hội toàn quốc của Hội Việt Nam thanh niên cách mạng khai mạc tại Hương Cảng (Trung Quốc). Tại Đại hội, đoàn đại biểu Bắc kỳ đă đề nghị thành lập Đảng Cộng sản thay cho Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, lúc này không c̣n đủ khả năng đáp ứng được những đ̣i hỏi của phong trào, nhưng đề nghị này đă không được đa số đại biểu tán thành.

Ngày 17 tháng 6 năm 1929, tại ngôi nhà số 312 phố Khâm Thiên (Hà Nội), các đồng chí trong chi bộ Hàm Long thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng, ra Tuyên ngôn, xuất bản báo "Búa liềm" làm cơ quan tuyên truyền của Đảng. Ban Chấp hành Trung ương lâm thời được thành lập do đồng chí Ngô Gia Tự làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Ủy viên. Tuyên ngôn của Đông Dương Cộng sản Đảng giới thiệu chủ nghĩa cộng sản và chuyên chính vô sản, phân tích cách mạng thế giới và đề ra đường lối cách mạng ở Đông Dương, đề ra chính sách của Đảng trong cách mạng dân chủ tư sản và xác lập vai tṛ lănh đạo của giai cấp công nhân đối với cách mạng.

Sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng đă đáp ứng kịp thời những yêu cầu cấp bách của phong trào cách mạng, đặc biệt là của giai cấp công nhân; cổ vũ và đưa phong trào phát triển lên một bước mới trên diện rộng và chiều sâu, nhất là ở Bắc kỳ. Đông Dương Cộng sản Đảng xứng đáng là người mở đường xuất sắc.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là Bí thư Tỉnh uỷ đầu tiên của Đảng bộ Hải Phòng. Đầu tháng 4 năm 1929, Chi bộ cộng sản đầu tiên ở Hải Pḥng được thành lập do đồng chí Nguyễn Đức Cảnh phụ trách, là một trong những tổ chức cộng sản ra đời sớm sau Chi bộ Hàm Long và đánh dấu một bước ngoặt của phong trào cách mạng Hải Pḥng. Sau ngày thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng, ở Hải Pḥng từ cuối tháng 6 đến tháng 7 năm 1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă tích cực tuyển lựa những thanh niên tiên tiến nhất để kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng. Tháng 8 năm 1929, Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Hải Pḥng được thành lập. Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời gồm ba đồng chí, do cấp trên chỉ định: đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là Bí thư, đồng chí Hoàng Văn Đoài và Nguyễn Hữu Căn là Ủy viên. Sau Hội nghị Hương Cảng (ngày 3 tháng 2 năm 1930), đồng chí Nguyễn Đức Cảnh về nước thực hiện Nghị quyết Hội nghị thành lập Đảng, đă chuyển Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Hải Pḥng thành Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 4 năm 1930) do đồng chí làm Bí thư.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là người có nhiều đóng góp cho công tác tư tưởng, tổ chức của Đảng. Kết hợp đúng đắn công tác tư tưởng với công tác tổ chức, nhận thức rơ ràng về giữ vững và tăng cường bản chất công nhân trong Đảng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh thường xuyên giáo dục, bồi dưỡng lập trường, quan điểm, ư thức tổ chức cho giai cấp công nhân; chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên theo quan điểm của giai cấp công nhân; củng cố mối quan hệ mật thiết với giai cấp công nhân với giai cấp nông dân; trung thành với chủ nghĩa quốc tế vô sản.

Khi làm Bí thư Tỉnh bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng Hải Pḥng, là Ủy viên Ban Chấp hành Kỳ bộ, làm Bí thư khu bộ Hải Pḥng hay thời gian công tác ở Xứ ủy Trung kỳ, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă mở nhiều lớp huấn luyện chính trị đào tạo cán bộ xuất thân từ công nhân. Với tŕnh độ lư luận, thực tiễn sâu sắc và bản lĩnh chính trị vững vàng, với trải nghiệm trong phong trào công nhân, với phương pháp giảng dạy sinh động, phù hợp với từng đối tượng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă giúp các học viên dễ dàng tiếp thu bài giảng, nắm vững được lư luận, phương pháp và đường lối chiến lược, sách lược cách mạng của Đảng. Kết hợp giữa lư luận và thực tiễn, sau khi được huấn luyện, đồng chí phân công học viên vào các xóm thợ, xưởng máy, ra vùng ngoại thành và vùng mỏ để tuyên truyền, xây dựng cơ sở. Nhiều cán bộ do đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bồi dưỡng, đào tạo, sau này đă trở thành những lănh đạo xuất sắc của Đảng, của phong trào công nhân.

Đồng chí đặc biệt chú ư đến công tác giáo dục lập trường cách mạng vô sản. Ở các lớp huấn luyện cũng như trong công tác hàng ngày, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh thường phân tích, chỉ ra tính chất không triệt để, mơ hồ của chủ nghĩa "Tam dân" trong chủ trương cách mạng của Việt Nam Quốc dân đảng, nhằm làm cho học viên nhận thức được tính đúng đắn của tư tưởng cách mạng vô sản, triệt để giác ngộ lư tưởng cộng sản. Đồng chí hướng dẫn cho các học viên khắc phục những hạn chế trong nhận thức; uốn nắn những lệch lạc trong tư tưởng, trong hoạt động công tác; tạo điều kiện cho mọi học viên rèn luyện, từng bước trưởng thành trong đấu tranh cách mạng.

Sau khi Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời, phong trào đấu tranh của công nhân khu mỏ lên cao, nhưng bên cạnh mặt tích cực cũng xuất hiện những khuynh hướng lệch lạc như: bộc lộ lực lượng, manh động tiểu tư sản, coi trọng việc vận động công nhân thợ cơ khí, xem nhẹ việc vận động công nhân tầng, ḷ. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă kịp thời cử đồng chí Nguyễn Văn Cừ là cán bộ của Trung ương lâm thời Đông Dương Cộng sản Đảng đến khu mỏ kiểm tra t́nh h́nh, bổ khuyết, uốn nắn những lệch lạc, thiếu sót của phong trào, đưa phong trào tiếp tục phát triển đúng hướng. Nhờ sự chỉ đạo kịp thời đó của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, phong trào công nhân mỏ đă phát triển nhanh, lành mạnh, luôn bám sát chủ trương của Đảng.

Thực hiện chủ trương tăng cường thành phần công nhân trong các cơ quan lănh đạo của Đảng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă bố trí, đề cử những đồng chí xuất thân là công nhân đảm nhiệm những cương vị lănh đạo cao, coi trọng bồi dưỡng hạt nhân cộng sản trong thanh niên, chú trọng bồi dưỡng tài năng lănh đạo.

Do có quan điểm giai cấp đúng đắn, ngoài việc chú trọng vận động công nhân, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh c̣n quan tâm đến việc tuyên truyền, tổ chức vận động nông dân và các tầng lớp lao động khác. Không chỉ xây dựng cơ sở cách mạng trong nhà máy, đồng chí c̣n chỉ đạo xây dựng cơ sở cách mạng ở đường phố, trường học và vùng nông thôn ngoại thành, trong cả đối tượng là nông dân, dân nghèo thành thị và hàng ngũ trí thức. Việc làm và sự chỉ đạo đúng đắn đó của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă đẩy mạnh được phong trào đấu tranh ở cả thành thị và nông thôn; gắn bó, phối hợp hỗ trợ lẫn nhau giữa phong trào đấu tranh của quần chúng cách mạng ở nông thôn và phong trào thành thị; gắn bó giữa phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân với giai cấp nông dân.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là một trong những cán bộ tuyên huấn đầu tiên của Đảng ta với nhiều đóng góp xuất sắc. Sau khi dự lớp huấn luyện chính trị của Tổng bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được  phân công làm việc ở một cơ quan in của "Thanh niên" ở phố chợ Đuổi (nay là phố Tuệ Tĩnh-Hà Nội). Thời gian này, công tác tuyên truyền vận động cách mạng đóng vai tṛ hết sức quan trọng và cấp bách, đặc biệt là việc truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin nhằm giác ngộ quần chúng, làm cho quần chúng tin tưởng vào thắng lợi tất yếu của cách mạng, đoàn kết tập hợp dưới ngọn cờ cách mạng, đấu tranh chống đế quốc và phong kiến. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh soạn thảo các tài liệu tuyên truyền trên cơ sở những lư luận cách mạng đă được học ở Quảng Châu và nội dung các nghị quyết, chỉ thị của Tổng bộ, in ấn và phát hành tài liệu đi các cơ sở. Đồng chí là một trong những người có công đầu trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào quần chúng cách mạng trong nước.

Thời gian làm Bí thư Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Hải Pḥng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă viết nhiều tài liệu tuyên truyền, chỉ đạo phong trào cách mạng. Tháng 5 năm 1929, báo "Cờ đỏ" xuất bản số 2 tuyên truyền cho việc thành lập Đảng Cộng sản; ngày 15 tháng 10 năm 1929, báo "Sao đỏ" số 1 của Đảng bộ Hải Pḥng ra đời, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trực tiếp phụ trách và đảm nhiệm hầu hết các bài viết trên báo. Tháng 1 năm 1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đứng ra tổ chức in ấn, tuyên truyền, phổ biến sâu rộng trong giai cấp công nhân và nhân dân lao động cuốn sách "Sự nghiệp cách mạng của Lênin". Đây là cuốn tiểu sử, đồng thời cũng là cuốn sách lư luận phân tích chủ nghĩa Mác-Lênin.

Thực dân Pháp tiến hành khủng bố trắng, thẳng tay đàn áp phong trào cách mạng sau cuộc bạo động của Việt Nam Quốc dân đảng ở Yên Bái và một số nơi khác. Chúng truy lùng ráo riết những người cộng sản và tiến công quyết liệt vào phong trào cách mạng do Đảng ta lănh đạo. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă đấu tranh không khoan nhượng, kiên quyết đấu tranh chống lại tư tưởng"chờ thời" thụ động, đợi qua cơn khủng bố của địch rồi mới tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động. Đồng chí đă triển khai ngay việc truyền đạt Nghị quyết của Hội nghị thành lập Đảng ở Cửu Long và Nghị quyết hội nghị tiếp theo của Đảng ở trong nước cho cán bộ, đảng viên Đảng bộ Hải Pḥng, do đó Đảng bộ Hải Pḥng được giữ vững, các đoàn thể quần chúng như công hội, nông hội, thanh niên, phụ nữ vẫn được duy tŕ và củng cố. Truyền đơn, áp phích, cờ búa liềm vẫn xuất hiện ở nhiều nơi để chào mừng sự ra đời của Đảng, báo chí và tập san bí mật vẫn lưu hành, những cuộc đ́nh công, băi công của công nhân, những cuộc đấu tranh của nông dân vẫn liên tiếp nổ ra. Bên cạnh những khẩu hiệu đấu tranh đ̣i quyền sống, là những khẩu hiệu ủng hộ nước Nga Xô viết, phản đối đế quốc Pháp khủng bố các chiến sĩ tham gia khởi nghĩa Yên Bái, phản đối khủng bố trắng. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh c̣n thành lập đội tuyên truyền xung phong gồm những người dũng cảm, có năng lực diễn thuyết trước đông đảo quần chúng để trương cờ búa liềm và diễn thuyết, vạch trần tội ác của đế quốc và tay sai, cổ vũ quần chúng tham gia đấu tranh cách mạng dưới sự lănh đạo của Đảng.

Đồng chí đă viết  cuốn sách "Trả lời Kơrôteme", được in và phát hành rộng răi để vạch trần bộ mặt thật của bọn thực dân cướp nước và bè lũ tay sai bán nước. Với những lập luận chặt chẽ, lư lẽ đanh thép, với những dẫn chứng cụ thể, sinh động, cuốn sách đập tan những luận điểm ngụy biện, xuyên tạc vu khống chủ nghĩa cộng sản và công xă Quảng Châu của tên thực dân cáo già Kơrôteme. Đây là một đ̣n chính trị đánh mạnh vào bọn thực dân, củng cố niềm tin cho công nhân và nông dân vào sự nghiệp cách mạng.

Thời gian phụ trách công tác tuyên huấn ở Xứ ủy Trung kỳ, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă viết nhiều tài liệu tuyên truyền, trong số đó, nhiều bài in trên báo"Người lao khổ", "Tiến lên" mà đồng chí là người phụ trách, đồng thời đóng vai tṛ quan trọng cùng với các đồng chí trong Xứ ủy Trung kỳ xây dựng, phát triển một hệ thống báo Đảng từ xứ đến tỉnh và các cơ sở với nhiều bài viết có chất lượng cao. Cơ quan Xứ ủy Trung kỳ, ngoài tờ báo "Người lao khổ" c̣n có báo "Công nông binh", "Chỉ đạo", "Vô sản" và " Tin tranh đấu Trung Kỳ". Tỉnh ủy Nghệ An có báo "Tiến lên", Tỉnh ủy Hà Tĩnh có báo" Công nông binh", "Bước tới". Các huyện ủy đều có báo riêng: "Nhà quê"(Thanh Chương), "Gương vô sản"(Anh Sơn), "Dân nghèo"(Nghi Lộc), "Giác ngộ"(Nam Đàn), "Sản nghiệp"(Quỳnh Lưu), "Tự cứu"(Can Lộc), "Tiếng gọi"(Đức Thọ),"Bước tới"(Cẩm Xuyên)... Những tờ báo đó và các tài liệu tuyên truyền khác đă góp phần củng cố giữ vững phong trào cách mạng của quần chúng trước sự khủng bố điên cuồng của địch, đập tan những luận điệu xuyên tạc của báo chí phản cách mạng, động viên cổ vũ quần chúng, bảo vệ Đảng, chống lại mọi âm mưu và hành động xảo quyệt của địch.

Trong những ngày ở xà lim án chém, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă viết một số bài về "Gia đ́nh và chủ nghĩa cộng sản" để đập lại luận điệu của địch cho rằng cộng sản là những người không gia đ́nh, viết sách "Chuyện nước Tàu" nói về cuộc đấu tranh của công nhân Trung Quốc trong công xă Quảng Châu, viết tập "Công nhân vận động" trong đó nêu rơ đặc điểm giai cấp công nhân Việt Nam; tinh thần đấu tranh của công nhân; nội dung, phương pháp tổ chức, rèn luyện, lănh đạo công nhân đấu tranh; kinh nghiệm vận động công nhân. Tập “Công nhân vận động” là một tài liệu mang tính tổng kết cao làm phong phú thêm lư luận và thực tiễn công tác công vận của Đảng ta. Đồng thời, đây cũng là cuốn sách đầu tiên của Việt Nam viết một cách hệ thống về phong trào công nhân Việt Nam.

2. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh tham gia sáng lập Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ (nay là Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam)

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là một trong những người đầu tiên nghiên cứu về giai cấp công nhân và truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân. Trong thời gian đồng chí Nguyễn Đức Cảnh theo học ở trường Thành chung, Nam Định, công nhân các nhà máy sợi, máy tơ, máy rượu ở thành phố Nam Định đấu tranh đ̣i tăng lương, giảm giờ làm, chống đánh đập, chống cúp phạt đă giúp đồng chí bước đầu hiểu về giai cấp công nhân, về tinh thần đoàn kết đấu tranh của họ. Những nhận thức đó thêm sâu sắc khi đồng chí làm công nhân sắp chữ ở nhà in Lê Văn Tân. Đó là những nhận thức quan trọng, những đồng cảm chia sẻ đă gắn bó Nguyễn Đức Cảnh với giai cấp công nhân, với sự nghiệp vận động công nhân trong suốt cả cuộc đời hoạt động cách mạng.

Năm 1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cùng đồng chí Ngô Gia Tự nghiên cứu phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân sau đại chiến thế giới lần thứ nhất để rút ra những bài học bổ ích. Đồng chí đặc biệt chú ư nghiên cứu, tổng kết công tác vận động công nhân. Sau mỗi cuộc đấu tranh, dù thắng lợi hay thất bại, đồng chí thường cùng các lănh đạo khác rút kinh nghiệm rồi phổ biến cho công nhân để nâng cao tŕnh độ giác ngộ cho họ. Đồng chí c̣n cung cấp những kinh nghiệm đấu tranh của giai cấp công nhân quốc tế, nhất là của phong trào công nhân Trung Quốc và công nhân Pháp, giúp cho công nhân Việt Nam có thêm thông tin, kiến thức về phương pháp tổ chức và vận dụng các h́nh thức đấu tranh từ thấp đến cao, thích hợp với từng điều kiện, hoàn cảnh. Tập ”Công nhân vận động” mà đồng chí Nguyễn Đức Cảnh viết trong xà lim án chém để lại cho Đảng và giai cấp công nhân Việt Nam một tài sản quư báu và thể hiện t́nh cảm sâu sắc của đồng chí với giai cấp công nhân Việt Nam.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh khởi động phong trào vô sản hóa, tham gia vô sản hoá, tổ chức vô sản hoá. Cuối năm 1928, phong trào cách mạng do Hội Việt Nam thanh niên cách mạng lănh đạo đă phát triển khá mạnh ở Bắc kỳ. Tuy nhiên ở các hầm mỏ số công nhân tham gia c̣n ít, phong trào công nhân chưa mạnh. Số đông hội viên “Thanh niên” là tiểu tư sản trí thức, học sinh, sinh viên, giáo viên. Họ không thể truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào giai cấp công nhân nếu không tự cải tạo trong lao động công nghiệp. Trước đ̣i hỏi của t́nh h́nh, đồng thời để đẩy mạnh hơn nữa sự phát triển của phong trào cách mạng, Hội nghị Kỳ bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng Bắc kỳ họp ngày 28/9/1928 đă quyết định đưa cán bộ đi “vô sản hóa”. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và đồng chí Ngô Gia Tự là một trong những người đầu tiên đề xuất chủ trương này.

Thực hiện chủ trương trên, nhiều hội viên "Thanh niên" xuất thân từ trí thức, học sinh và cả những người vốn đă từng làm thợ, lúc này đều được cử vào các nhà máy, xưởng thợ để tự rèn luyện, ḥa ḿnh vào công nhân, tuyên truyền giác ngộ lư tưởng cách mạng, vận động tổ chức công nhân đấu tranh. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh nêu tấm gương về tự rèn luyện, trực tiếp vào làm thợ quai búa ở xưởng cơ khí Carông, sau đó làm phu khuân vác ở bến cảng Hải Pḥng.

Chủ trương “vô sản hóa” là một biện pháp sàng lọc, thử thách có hiệu quả đối với các hội viên ”Thanh niên”. Nhiều cán bộ đă trưởng thành và trở thành hạt nhân lănh đạo phong trào đấu tranh của quần chúng, kết quả đó có công sức đóng góp của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh. Với tư cách là Ủy viên Ban Chấp hành kỳ bộ Bắc kỳ và là Bí thư Tỉnh bộ "Thanh niên" Hải Pḥng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă cử nhiều cán bộ, hội viên "Thanh niên" đến " vô sản hóa" ở khu mỏ. Một trong những người đó là đồng chí Nguyễn Văn Cừ (sau này là Tổng Bí thư của Đảng thời kỳ 1938-1940). Do có nhiều hội viên "Thanh niên" đến "vô sản hóa" ở khu mỏ nên chỉ sau một thời gian, những người công nhân ưu tú ở đây đă tiếp thu được chủ nghĩa Mác-Lênin, giác ngộ được vai tṛ, sứ mệnh lịch sử của giai cấp ḿnh. Công tác tổ chức, xây dựng lực lượng được đẩy mạnh. Phong trào đấu tranh của công nhân mỏ đă có bước chuyển biến mạnh về chất.

"Vô sản hóa" là một chủ trương đúng đắn đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của cách mạng Việt Nam. Qua đó, những người cộng sản Việt Nam đầu tiên, trong đó có đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă sử dụng phương pháp thích hợp đưa chủ nghĩa Mác-Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước, kết hợp việc tuyên truyền nguyên lư chủ nghĩa Mác-Lênin với công tác cổ động chính trị ; thông qua đội ngũ trí thức cộng sản đưa chủ nghĩa Mác-Lênin vào công nhân, nông dân, trí thức; đưa người trí thức cộng sản ḥa ḿnh vào phong trào quần chúng; kết hợp phát triển tổ chức quần chúng yêu nước rộng răi với xây dựng hạt nhân cộng sản.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă gây dựng những cơ sở công hội đỏ đầu tiên và tham gia sáng lập Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ. Ở Hải Pḥng năm 1927, trong công nhân mới chỉ bí mật phát triển các tổ chức: Ái hữu, Tương tế, Đồng hương, Kiếm việc làm...Trên cơ sở những tổ chức này, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă xây dựng được một số cơ sở "Công hội đỏ" và trực tiếp lănh đạo công nhân đấu tranh. Do hoạt động có tổ chức, phong trào công nhân bắt đầu trỗi dậy.

Từ cuối năm 1929, phong trào đấu tranh của công nhân lên cao, đặc biệt ở các nhà máy, khu mỏ. Nhiều nơi phong trào đấu tranh của công nhân đă liên kết được với nhau trong toàn thành phố, hoặc trong phạm vi cả một vùng. Trước đ̣i hỏi của phong trào công nhân, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương lâm thời giao cho phụ trách công tác vận động công nhân.

Ngày 28 tháng 7 năm 1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh triệu tập Đại hội đại biểu công nhân các tỉnh ở Bắc kỳ tại số 15 Hàng Nón (Hà Nội). Đại hội đă  quyết định thành lập Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ, xuất bản báo “Lao động” và tạp chí “Công hội đỏ” làm cơ quan tuyên truyền của Công hội. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Hội trưởng lâm thời, trực tiếp phụ trách cả báo và tạp chí. Đồng chí đă viết nhiều bài báo đăng trên báo “Lao động” và tạp chí “Công hội đỏ” để tuyên truyền giáo dục công nhân, hướng dẫn công nhân đấu tranh theo đường lối và phương pháp của Đảng. Trong thời gian đi "vô sản hóa", đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă viết tập tài liệu "Tổ chức Công hội như thế nào", giúp các hội viên công hội nắm được phương pháp, h́nh thức và nội dung để phát triển tổ chức.

Sau Hội nghị thành lập Công hội đỏ Bắc kỳ, tháng 8 năm 1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă chủ tŕ Hội nghị đại biểu Tổng công hội Hải Pḥng để bầu Ban Chấp hành, thống nhất sự lănh đạo tổ chức Công hội đỏ toàn thành phố.

Đầu tháng 12 năm 1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh triệu tập Hội nghị Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ tại một làng gần Quốc Tử Giám (Hà Nội). Hội nghị quyết định việc thống nhất các Tổng Công hội địa phương lên xứ và bầu Ban Chấp hành chính thức. Tại Hội nghị, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă đề cử đồng chí Trần Văn Lan, thợ nguội nhà máy sợi Nam Định làm Hội trưởng, đồng thời lựa chọn một số đồng chí khác là công nhân tham gia Ban Chấp hành Công hội đỏ Bắc kỳ.

3. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và những đóng góp quan trọng khác cho sự nghiệp cách mạng.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được tăng cường cho Xứ ủy Trung kỳ và tham gia lãnh đạo Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời thống nhất sự lănh đạo, phong trào cách mạng trong cả nước phát triển nhanh chóng, trở thành cao trào mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh. Cuối tháng 10 năm 1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương cử vào tham gia Xứ uỷ Trung kỳ. Việc Trung ương lựa chọn đồng chí tăng cường lănh đạo cho Xô Viết Nghệ Tĩnh, nơi đang có những diễn biến nóng bỏng là sự chỉ đạo sát sao đối với phong trào cách mạng ở đây và là sự tin cậy, thử thách đối với đồng chí Nguyễn Đức Cảnh.

Đồng chí được Hội nghị toàn thể Xứ uỷ tín nhiệm bầu vào Ban Thường vụ Xứ uỷ và được phân công phụ trách công tác tuyên huấn. Những ngày tháng sống và đấu tranh cách mạng trên đất Nghệ Tĩnh để lănh đạo phong trào là thời gian đồng chí Nguyễn Đức Cảnh phải đối phó với nhiều thử thách gian nan, quyết liệt. Đồng chí đă được tôi luyện trong cao trào đấu tranh rực lửa của Phong trào Xô viết. Cùng với các đồng chí khác, đồng chí đă có nhiều cống hiến trong rèn luyện, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ; trong xây dựng và phát triển hệ thống báo Đảng; củng cố niềm tin, giữ vững cơ sở, giữ vững thành quả cách mạng. T́nh cảm, ḷng nhiệt t́nh cách mạng, nét đẹp phẩm chất đạo đức của đồng chí đă để lại những ấn tượng sâu sắc trong Xứ ủy Trung kỳ, các cấp ủy đảng và đảng viên, quần chúng nhân dân ở Nghệ Tĩnh.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là người thành lập hai chi bộ đầu tiên của đoàn thanh niên cộng sản ở nước ta. Đồng chí Nguyễn Đức cảnh rất chú trọng công tác thanh niên và bồi dưỡng hạt nhân cộng sản trong công nhân. Giữa tháng 6/1929, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trực tiếp thành lập hai chi bộ của đoàn thanh niên cộng sản ở nhà máy Xi măng và trường Bônan (nay là trường Ngô Quyền-Hải Pḥng), đồng thời chỉ đạo Đoàn thanh niên cộng sản ra báo "Tia lửa" để giáo dục lư tưởng cộng sản trong thanh niên, hướng dẫn thanh niên vào con đường đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng.

III. NHỮNG BÀI HỌC CÁCH MẠNG

1. Tấm gương tinh thần yêu nước nồng nàn, giác ngộ lư tưởng cộng sản chủ nghĩa sâu sắc và lập trường giai cấp kiên định

Nguyễn Đức Cảnh sớm bộc lộ tuổi trẻ nhiệt huyết, giàu ḷng yêu nước, có chí khí. Thời gian học ở trường Thành chung, Nam Định, Nguyễn Đức Cảnh mở rộng giao lưu, tiếp xúc với bạn bè cùng chí hướng, nhận rơ nỗi thống khổ của người dân mất nước, nô lệ. Hàng ngày chứng kiến những hành động ngang ngược, tàn ác của bọn thống trị thực dân cùng bè lũ tay sai, đồng chí thấu hiểu sâu sắc nỗi xót xa và tủi nhục của người dân. Tấm ḷng yêu nước, thương dân của đồng chí càng được bồi đắp mạnh mẽ khi đồng chí tham gia băi khoá để truy điệu cụ Phan Chu Trinh và những hoạt động tương thân tương ái giúp đỡ đồng bào trong cơn thiên tai hoạn nạn.

Nguyễn Đức Cảnh rời bỏ cuộc sống đầy đủ, quyền quư để sống bằng sức lao động của ḿnh, nuôi chí lớn, t́m con đường đến với lư tưởng. Bằng việc dứt khoát ly khai tổ chức Quốc dân đảng sau khi dự lớp huấn luyện chính trị do Tổng bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng tổ chức tại Quảng Châu, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đi theo lư tưởng cộng sản, hành động theo phương hướng mà “Đường Kách mệnh” của lănh tụ Nguyễn Ái Quốc đă vạch ra. Từ dấu mốc quan trọng này, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă nhanh chóng trở thành một trong những cán bộ xuất sắc của sự nghiệp cách mạng, vừa yêu nước nồng nàn, vừa giác ngộ chủ nghĩa cộng sản sâu sắc. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là hiện thân của tinh thần yêu nước chân chính, từ nguồn động lực này, đồng chí đă đến với chủ nghĩa Mác-Lênin, đến với cách mạng vô sản - con đường lănh tụ Nguyễn Ái Quốc đă lựa chọn để giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc.

2. Tấm gương tinh thần tự chủ, sáng tạo trong học tập, lao động, rèn luyện và trưởng thành từ phong trào yêu nước, phong trào công nhân

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là người sớm nhận rơ tầm quan trọng của việc học tập lư luận cách mạng. Ngay khi từ Quảng Châu về nước, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh một mặt vừa lao vào công tác, mặt khác say sưa nghiên cứu các sách lư luận Mác-Lênin, tài liệu của Quốc tế Cộng sản, của Đảng Cộng sản Pháp, Đảng Cộng sản Trung Quốc. Từ việc nghiên cứu, học tập lư luận Mác-Lênin để từng bước tự bồi đắp tri thức mới, nâng cao thêm tinh thần yêu nước, ư chí cách mạng và sự giác ngộ lư tưởng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh c̣n vận dụng những tri thức đó để phân tích t́nh h́nh thực tiễn của cách mạng Việt Nam, đề ra chủ trương và phương pháp công tác sát hợp.

Những hiểu biết chính trị sâu sắc đă cho đồng chí nhận thức: muốn có phong trào cách mạng th́ quần chúng phải giác ngộ lư tưởng cách mạng, từ đó mới xây dựng được tổ chức cách mạng, mới phát động được quần chúng đấu tranh. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh rất quan tâm đến việc xây dựng lực lượng cách mạng trong hàng ngũ những người công nhân, nhất là những công nhân trong nhà máy.

Đ̣i hỏi đầu tiên về tư cách của người đảng viên là sự giác ngộ lư tưởng cộng sản chủ nghĩa, có tŕnh độ lư luận về chủ nghĩa Mác-Lênin, nắm được đường lối chính sách của Đảng, hành động gương mẫu, tiên phong trong hoạt động thực tiễn, ư thức chấp hành kỷ luật cao. Mặc dù đă là công nhân nhưng đồng chí Nguyễn Đức Cảnh vẫn gương mẫu đi đầu trong phong trào ”vô sản hoá” để tự rèn luyện, bồi dưỡng, nâng cao bản chất giai cấp công nhân.

3. Tấm gương về phẩm chất, đạo đức của người cộng sản và tác phong lănh đạo của cán bộ Đảng được tôi luyện trong đấu tranh cách mạng

Sinh ra và lớn lên trong một gia đ́nh, ḍng họ, quê hương có truyền thống yêu nước, mặc dù được các bạn học của cụ Cử Tiết là những quan chức, quyền lực và giàu có cùng nhau đỡ đầu nuôi ăn học nhưng đồng chí vẫn không thể hoà nhập vào cuộc sống và không hề ảnh hưởng tư tưởng, lối sống của giới quan lại phong kiến đương thời.

Trên bước đường hoạt động cách mạng, bất cứ ở đâu, trên cương vị công tác nào, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cũng luôn là tấm gương sáng về phẩm chất đạo đức cao quư của người đảng viên cộng sản, luôn nêu cao tinh thần cách mạng triệt để. Ở những nơi đầy gian khổ, khó khăn, nguy hiểm, đồng chí không nản ḷng, không nằm chờ, không cầu an. Là một chiến sĩ cộng sản có cuộc đời ngắn ngủi nhưng dấu ấn hoạt động cách mạng của đồng chí ở rất nhiều nơi. Đồng chí thường bám sát địa bàn ḿnh phụ trách, đến với các tổ chức và quần chúng cách mạng, động viên, nuôi dưỡng phong trào, hướng dẫn phương pháp đấu tranh và cách thức hoạt động thích hợp. Thời gian đồng chí công tác ở Hải Pḥng và nhất là thời gian ở Nghệ Tĩnh, trong hoàn cảnh kẻ thù điên cuồng khủng bố, giăng lưới mật thám, chỉ điểm khắp nơi để lùng bắt các chiến sĩ cách mạng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh vẫn ra vào thành phố, đến những vùng nông thôn cách xa thành phố hàng trăm cây số để khảo sát nắm chắc t́nh h́nh, duy tŕ, chấn chỉnh phong trào.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh xác định lẽ sống của ḿnh là suốt đời phấn đấu, hy sinh cho sự nghiệp giải phóng giai cấp, cho độc lập, tự do của dân tộc, cho hạnh phúc của nhân dân, không vị kỷ, không ham danh vọng. Đồng chí luôn khiêm tốn học hỏi, không chỉ qua sách vở mà từ trải nghiệm cuộc sống của chính ḿnh, từ kinh nghiệm thực tiễn phong trào cách mạng sinh động của quần chúng. Việc đồng chí giới thiệu đồng chí Trần Văn Lan thay ḿnh giữ cương vị lănh đạo Tổng Công hội đỏ Bắc kỳ thể hiện ư thức trách nhiệm của đồng chí với sự nghiệp cách mạng, thể hiện sự cao cả của đạo đức người chiến sĩ cộng sản Nguyễn Đức Cảnh.

Trên các cương vị lănh đạo, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh có tác phong giản dị, sâu sát, dân chủ. Những vấn đề thuộc về lư luận cách mạng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh luôn t́m cách diễn giải đơn giản, dễ hiểu để quần chúng có thể nắm vững được. Đồng chí luôn có một t́nh cảm chân thành, một t́nh thương yêu dào dạt, cảm thông giữa những người cùng giai cấp, cùng chí hướng. Đạo đức và phẩm chất cách mạng trong sáng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được thể hiện ở sự tuyệt đối trung thành với Đảng, với sự nghiệp cách mạng, ở niềm tin vào sự tất thắng của chủ nghĩa cộng sản, ở sự tự nguyện tận tụy làm việc và hiến dâng đời ḿnh cho sự nghiệp cách mạng. Đồng chí xứng đáng là học tṛ xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

4. Tấm gương người chiến sĩ cộng sản đấu tranh kiên cường, bất khuất và cống hiến trọn đời cho lư tưởng cộng sản

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh luôn giữ tinh thần đấu tranh không khoan nhượng đối với kẻ thù. Khi bị địch bắt, tra tấn dă man, đồng chí không nao núng, khuất phục, giữ vững khí tiết của người cộng sản. Khi toà án đế quốc kết án tử h́nh, đồng chí vẫn giữ thái độ điềm tĩnh, bởi đồng chí đă xác định và sẵn sàng chấp nhận hy sinh cho lư tưởng ngay từ khi bước chân vào con đường hoạt động cách mạng. Trên thực tế, những phút giây cuối cùng trước khi bị xử chém, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh vẫn tiếp tục làm việc cho Đảng, cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị đế quốc Pháp giết hại lúc đồng chí mới 24 tuổi đời. Cuộc đời cách mạng sôi nổi, vẻ vang, oanh liệt và h́nh ảnh người anh hùng cộng sản hiên ngang trước máy chém của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm kẻ thù kính phục, làm chấn động t́nh cảm đồng bào, đồng chí với niềm tiếc thương vô hạn, thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng sôi sục của quần chúng, cổ vũ hàng triệu người anh dũng, hiên ngang dấn bước trên con đường cách mạng.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă cống hiến trọn đời ḿnh cho sự nghiệp cách mạng vô cùng oanh liệt, vẻ vang của Đảng và nhân dân ta. Những bài học kinh nghiệm quư báu chắt từ cuộc đời hoạt động cách mạng và di sản của đồng chí vẫn c̣n nguyên giá trị và đang phát huy mạnh mẽ đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng ta, nhân dân ta, nhất là đối với công tác xây dựng Đảng, xây dựng giai cấp công nhân và công tác giáo dục truyền thống cách mạng.

Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta tiến hành Cuộc vận động: “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và kỷ niệm trọng thể 78 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là dịp để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta ôn lại lịch sử 78 năm vẻ vang của Đảng, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, nêu cao đạo lư uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Đây cũng là dịp để Đảng ta, nhân dân ta, giai cấp công nhân và tuổi trẻ Việt Nam hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, một trong những lănh tụ xuất sắc của Đảng, người học tṛ xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Chúng ta tự hào, tôn vinh tấm gương đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, người chiến sĩ cộng sản kiên cường, trọn đời v́ dân, v́ nước. Chúng ta nhận thức sâu sắc hơn những bài học quư giá mà đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đă để lại cho Đảng ta, nhân dân ta, cho giai cấp công nhân và thế hệ trẻ về niềm say mê và quyết tâm thực hiện lư tưởng cộng sản, tinh thần học tập và rèn luyện từ trong thực tiễn đấu tranh cách mạng, phẩm chất đạo đức cao đẹp của người cộng sản, phong cách của người lănh đạo phong trào công nhân.

BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG